Ticari Kaz Irkları ve Kaz Yetiştiriciliği

Kanatlılar arasında özel bir yeri olan kazlar, ticari amaçlarla yetiştirilebilir. Bu hayvanların başta eti olmak üzere, farklı noktalarından yararlanılır. Ülkemizde özellikle Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde yetiştirilen bu hayvanlar, doğru değerlendirildiğinde ticari anlamda beklentileri fazlasıyla karşılayacaktır. Bu yazımızda, ticari kaz ırkları ve kaz yetiştiriciliği hakkında detaylı bilgi vereceğiz.

Kaz ve kaz ürünlerinin tüketimi dünya genelinde oldukça yaygındır. Bu hayvanların etlerinin besin değeri çok yüksek iken, yağ ve kolesterol oranları ise çok düşüktür. Bu bağlamda kaz etlerinin sağlıklı bir protein kaynağı olduğu söylenebilir. Yine kaz ciğeri, besleyici özellikleri ve lezzeti ile dikkat çekmektedir. Bunların haricinde kazların tüylerinde de farklı amaçlar ile yararlanıldığı bilinmektedir. Bütün bunlar dikkate alındığında kaz yetiştiriciliğinin oldukça karlı bir iş olduğu söylenebilir. Peki, ülkemizde profesyonel olarak kaz yetiştiriciliği ne ölçüde yapılmaktadır?

Öncelikle Kars, Ardahan ve Erzurum gibi kentlerde yapılan kaz yetiştiriciliği genellikle ailelerin kendi et ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir. Yani kar elde etme için yapılan bir yetiştiriciliğin yoğun olarak yapıldığından bahsetmek çok zordur. Bu alanda ciddi bir boşluk olduğu söylenebilir. Bu boşluk ise doğru değerlendirildiğinde, ciddi bir kazanç getirecektir.

Kaz Irkları

Kaz yetiştiriciliği hakkında bilgi vermeye başlamadan önce kaz ırklarından bahsedilmesi daha doğru olacaktır. Kaz denildiğinde aklımıza tek bir hayvan gelse de bunların kendi içinde farklı türleri vardır. Söz konusu ırkların bazıları ticari kullanım için daha uygundur. Bu ırklar ve bunlara ilişkin genel bilgiler aşağıda yer almaktadır.

Embden (Emden)

Kökeni Almanya’nın Hannover kenti olan bir ırktır. Ağır cüsseli olmasının yanında yüksek yumurta verimine de sahiptir. Yumurtlama döneminde ortalama 35-40 yumurta verdikleri bilinir. Birinci sınıf bir yemeklik kaz olan emden, aynı zamanda beyaz tüyleri ile de diğer ırklar arasında öne çıkar. Bu ırkın tüyleri, diğerlerinden nispeten daha değerlidir.

Germen (Roman)

Orta boylu ve beyaz tüyleri ile dikkat çeken bu ırk, Avrupa’daki en eski kaz ırkı olarak bilinir. Emden ırkına benzer.

Toulouse

Adını, kökenini aldığı Fransa kentinden almıştır. Ağırlığı fazla olan kaz ırklarından birisidir. Yumurta verimi orta seviyede olan bu ırk, yumurtlama sezonunda ortalama 40-50 yumurta verir. Gösterişli yapısı ile dikkat çeken bu ırk, genellikle eti için yetiştirilir.

Çin

Çin kökenli olan bu ırkın kendi içinde farklı varyeteleri vardır. Bunlar; beyaz, gri ve kahverengidir. En küçük ve en çekici ırklardan birisi olan Çin, yüksek yumurta verimine sahiptir. Yumurtlama döneminde 60’dan fazla yumurta verir. Görüntüsü, vahşi kazlara benzer, bundan dolayı eti için daha fazla tercih edilir.

Afrika

Bu ırkın Çin ırkının bir varyetesi olduğu söylenebilir. Bu ırk, gençler haricinde emden ırkı ile aynı büyüklüktedir. Yumurta sezonunda 35-40 adet yumurta verir. En büyük kaz ırklarından birisi olan Afrika ırkı, çok çabuk büyür ve erginleşir. Et bakımından oldukça avantajlı olmasına rağmen, tüylerinin renkli olması bir dezavantaj olarak görülür.

Buff

Amerika’da geliştirilmiş olan kaz ırklarından birisidir. Sezon boyunca 20-40 yumurta verir. Açık kahverengi yapısı ile dikkat çeker.

Sebastopol

Normalde bir süs kazı türüdür. Ancak beyaz tüyleri ve kanatlarındaki kıvrımlı ipeksi tüylerle karakterizedir.

Mısır

Küçük bir ırk olmasına rağmen, bu ırktan olan kazlar büyük bacaklara ve uzun boya sahiptir. Yumurta verimleri çok düşüktür. Yumurtlama döneminde 6-8 adet yumurta verirler. Şov ve süs amaçlı olarak yetiştirilen bu ırkın rengi genellikle gri ve siyah gölgelidir.

Pilgrim

Amerikan kaz ırklarından birisi olan Pilgrim, sezonda 35-40 yumurta verir. Renklerine bakılarak cinsiyetinin belirlenmesi, bu ırkın en önemli özellikleri arasında yer alır.

Kanada

Kuzey Amerika kıtasının vahşi kaz ırklarından birisidir. Kanada başta olmak üzere Yeni Zelanda, İsveç, Norveç, İngiltere ve Meksika gibi ülkelerde yaşar.

Kazların Özellikleri

Yukarıda ticari özelliğe sahip olan kaz ırklarından bahsedilmiştir. Bu ırkların kendine has özellikleri yine bu açıklamaların içerisinde yer almaktadır. Bunların haricindeki özelliklerin ise genel olarak benzer olduğunu söylemek hatalı olmayacaktır. Söz konusu özelliklere ilişkin detaylar aşağıda yer almaktadır.

Otlama

Hayvan yetiştiriciliğinde en önemli husus maliyetlerin düşürülmesidir. Kazlar bu noktada yetiştiricilerine fazlasıyla avantaj sağlar. Çünkü bu hayvanlar, otlama konusunda oldukça yeteneklidir. Her ne kadar su kanatlıları içerisinde yer alsalar da, suyun olmadığı noktalarda da yetiştirilebilir. Çayırlarda rahatlıkla otlatılabilir. Bu durum ise yem maliyetlerinin yaklaşık %30 azalması demektir. Ancak bu noktada tercih edilecek çayırların kaliteli olmasına dikkat edilmelidir. Bir dönümlük bir alanın yaklaşık 30 kaza yeterli olduğu söylenebilir.

Kazların otlama konusundaki yetenekleri fazlasıyla şaşırtıcıdır. Bu hayvanlar, asıl bitkilere dokunmadan sadece yabani otları yiyebilir. Bu sayede yabani otlarla mücadelede başarılı sonuçlar alınmasını sağlarlar.

Dayanıklılık

Diğer kanatlı hayvanlarla kıyaslandığında kazların daha dayanıklı olduğu söylenebilir. Uygun yaşam alanları oluşturulduğunda bu hayvanlar kolay kolay hastalanmayacaktır. Bu durum ise bakım ve ilaç maliyetlerinin düşmesi anlamına gelir. Ayrıca hastalıktan dolayı oluşan telefin de azalması demektir.

Kaz Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Kazların özellikleri tam olarak öğrenildikten sonra kaz yetiştiriciliği yapılabilir. Bu noktadan sonra kazlar için uygun bir ortam hazırlanması gerekir. Bilindiği gibi kazlar soğuklara karşı dayanıklı hayvanlardır. Kars ve Ardahan gibi ülkemizin en soğuk bölgelerinin onlar için uygun olması, bunun en önemli göstergelerinden birisidir. Bundan dolayı kazlar, genellikle açık havada yetiştirilirler. Kapalı barınaklara yetişkin kazlar ihtiyaç duymaz. Fakat hazırlanacak barınağın tabanı çok önemlidir. Tabana kuru ot, saman ya da talaş gibi maddeler dökülmelidir. Zaman içinde bunlar karıştırılmalı ve çok ıslak olanlar alınmalıdır. Burada temel hedef, ıslanan tabanın küflenmesini engellemektir. Eğer küflenme engellenemezse, buradan hastalık yayılma olasılığı çok yüksek olacaktır.

Kazlar için ortam hazırlanırken dikkat edilmesi gereken temel hususlar şunlardır:

Barınak

Genellikle barınağa ihtiyaç duymazlar. Fakat soğuk zamanlarda üşümemeleri için tabanın ıslak ve küflü olmaması gerekir.

Altlık

Barınağın altının saman, talaş ya da benzer maddelerle kaplı olması gerekir. Bu durum hem sıcaklığın korunmasını sağlar, hem de nemi dengeler.

Isı

Normalde kazlar her ısıda rahatlıkla yaşamlarını devam ettirebilir. Fakat civciv kazlar için barınakların ısıtılması gerekebilir. Bu noktada 250 watt gücündeki bir ampulün yaydığı ısı yeterli olacaktır.

Yemlik ve Suluk

Yemlikler ve sulukların modern tipte olması gerekir. Yani kazların yemleri dökmesini engelleyecek şekilde yemlik, suları kirletemeyecekleri şekilde suluklar kullanılmalıdır.

Folluk

Kazlar normalde yumurtlamak için folluğa ihtiyaç duymaz. Fakat yumurtaların belli noktalarda toplanması için folluk kullanılabilir.

Kuluçka

Kuluçka süresi 30 gündür. Bunun için doğal yöntem ya da kuluçka makinesi kullanılabilir.

Kazların Bakımı

Kazların bakımı yapılırken, bunların kaç haftalık oldukları dikkate alınır. Yani bütün kazlara standart bir bakım uygulanması söz konusu değildir. Aşağıda bakımlara ilişkin bilgiler yer almaktadır.

Civcivler

Civcivlerin barınaklara ihtiyacı vardır. Civcivler için hazırlanan kümeslerin iyi bir şekilde havalandırılmış olması gerekir. Ayrıca buranın rutubeti ve nem seviyesi kontrol altında tutulmamalıdır. Soğuk zamanlarda küçük bir ısıtıcı ile ortamın sıcaklığı arttırılmalıdır. Yağmurlu zamanlarda kümese gelmeleri öğretilmelidir. Bu zamana kadar söz konusu duruma dikkat edilmeli ve kazların yağmurlardan kaçması sağlanmalıdır. Kısacası civcivler 4-6 haftalık olana kadar üşümemelerine ve ıslak kalmamalarına özen gösterilmelidir.

Palazlar

Palazların bakımı da civcivlerinkine benzer. Burada esas olan barınağın temiz, havalandırılmış ve yeterli sıcaklıkta olmasıdır. Bunun için gerekli tedbirler alınmalıdır. Ayrıca palazlar 6 haftalık olduklarında meraya çıkabilir. Meradan geldiklerinde kuru olduklarına emin olunmalıdır.

Genç Kazlar

Bu grup, kapalı bir alanda protein rasyonu ile beslenen kazlardır. Yaklaşık 14 hafta süren bu dönemde kazların ağırlıkları 6 kg’ın üzerine çıkmaktadır.

Kazlardan Elde Edilen Ürünler

Kazlardan farklı ürünler elde edilebilir. Söz konusu durum, kazların ticari açıdan daha da avantajlı olmasına neden olmaktadır. Bu ürünler ve bunlara ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır.

Kaz Eti

Yüksek seviyedeki proteini ile dikkat çeken kaz eti, sağlıklı etler arasında gösterilir. Derisi ile birlikte kızartıldığında altın rengi bir hal alan bu et, lüks restoranlar ve oteller tarafından talep edilir.

Kaz Tüyü

Kazların kullanılabilen ürünlerinden birisi de tüylerdir. Özellikle göğüs bölgesindeki tüyler, farklı alanlarda kullanılabilir. Yorgan ve yastık gibi ürünlerde kullanıldığı bilinen kaz tüyleri, ayrıca okçuluk ve boya endüstrisinde dahi kullanılır.

Kaz Yumurtası

Yumurtaların bir tanesinin ağırlığı yaklaşık 150-200 gram seviyelerindedir. Kazların ırkına göre yumurtlama dönemlerinde 60 adete kadar yumurtladıkları bilinir.

Kaz Karaciğeri

Ülkemizde her ne kadar çok fazla bilinmese de, Avrupa başta olmak üzere dünya genelinde kaz ciğerine ciddi bir ilgi vardır. Lüks sofraların vazgeçilmezleri arasında gösterilen kaz karaciğeri, normalde 200 gram kadardır. Fakat özel besi yöntemleri ile karaciğerin ağırlığı 500 grama kadar çıkabilir. Bu ise ekstra gelir anlamına gelecektir.

Kaz Yetiştiriciliği Kazancı

Kazlarla ilgili bütün detaylar yukarıda yer almaktadır. Söz konusu detaylardan sonra kaz yetiştiriciliğinin ne kadar karlı olduğu ya da ne kadar kazanç elde edilebileceği merak edilir. Fakat buna tam olarak cevap vermek çok zordur. Kazların beslendiği ortam, iklim koşulları, tercih edilecek kaz ırkı ve benzer detaylara göre kazanç durumu farklılık gösterecektir. Ancak kaz yetiştiriciliği doğru olarak yapıldığında ciddi kazanç getiren bir iş olduğu söylenebilir. Burada temel mesele, yapılan işin ciddiye alınması ve hiçbir detayı atlanmamasıdır. Kazlar, ortam şartlarına uyum sağlama noktasında zorluk yaşamazlar. Fakat bakımları ve beslenmeleri tam olarak yapılmaz ise beklentileri karşılamazlar.