Helva Nedir? Helva Çeşitleri Nelerdir?

Helva; Anadolu’da amin çorbası olarak da bilinen; Orta Doğu, Balkan, Hint ve Türk mutfağında sıkça yapılan bir tatlı çeşididir. Değişik tariflerde değişik helva yapımı teknikleri bulunur. Ülkeden ülkeye de tarifler değişebilir ancak en zengin helva çeşitlerine sahip ülke Türkiye’dir. Genel olarak irmik helvası, tahin ve un helvası bilinse de bazı yörelerimizde; dünyada eşi benzeri olmayan helva çeşitlerinin üretimi yapılır. Türk geleneklerinde helva özel günler ile özdeşleşmiş bir tatlıdır. Özellikle cenazelerde helva ikramı yüzlerce yıldır sürdürülen bir gelenektir. Bunlar dışında; doğumlarda, yağmur dualarında, hayırlı bir haber alındığında, kandillerde helvanın yapılması ve dağıtılması gelenek haline almıştır. Osmanlıdan günümüze helva çeşitlerinden bir kısmı üretilmeye devam etmektedir bir kısmı ise neredeyse unutulmuştur.

Helva Çeşitleri Nelerdir?

İrmik Helvası: En çok bilinen helva çeşitlerinden birisidir. Basitçe anlatmak gerekirse; irmik unu, çam fıstığı ve şeker malzemeleri ile yapılan bir helva türüdür. Daha eski dönemlerde şeker yerine pekmez, farklı şuruplar veya bal ile yapılmaktaydı. Osmanlı döneminden bu yana tarifi hemen hemen aynı kalmış bir helvadır.

Tahin Helvası: En çok bilinen helva çeşitlerinden birisidir. Çöven otu, tahin ve şekerden yapılmaktadır. Fıstıklısı, kakaolusu, sadesi, cevizlisi bulunur.

Yaz Helvası: Ana malzeme ceviz ve undur. Ülkemizde en çok tüketilen helvalardan biridir.

Köpük Helvası: Kerebiç helvası veya çöven helvası olarak da biliniyor. Çöven otunun köklerinin kaynatılması ve şeker ile karıştırılması ile yapılıyor. Özellikle Kütahya ilimizde en lezzetli köpük helva üretiliyor. Tamamen ülkemize helvalardan birisidir.

Un Helvası: Ülkemizde herkesçe bilinen basit ama lezzetli bir helva. Mısır unundan veya durum buğdayı unundan yapılanı daha lezzetli oluyor. Çam fıstığı, ceviz, fındık ve fıstık gibi yemişler ile süslenebiliyor.

Kabak Helvası: Gelecek yıllarda trend halini alacağını düşündüğümüz Burdur’a özgü çok lezzetli bir tatlıdır. Sakız kabağı veya bal kabağı ve şeker ile yapılıp üzeri bademle süslenerek tüketiliyor.

Süt Helvası: Bursa’ya özgü lezzetli ve kalorisi düşük hafif bir helvadır.

Tel Helvası: Limon, şeker, un ve yağ ile yapılan çekme helva türünde olan bir helvadır. Bayburt’a özgü bir tatlıdır. Keten helvası adı ile de bilinir. Yandı gülüm keten helva deyimi buradan gelir.

Çanakkale Peynir Helvası: Çanakkale’nin geleneksel ezine peynirlerinden yapılan harika bir tatlı çeşidi. Fırınlanmış ve fırılanmamış çeşitleri var. Yüksek yağlı koyun sütlerinden elde edilen peynir ile yapılıyor.

Deva-i Misk Helvası: Edirne’ye mahsus bir helva çeşididir. Osmanlı zamanından günümüze ulaşmış ve şu anda Edirne’ne üretimi ülkemizin dört bir yanına yapılmaktadır. Yöreye özgü misk otu , çeşitli baharatlar, bal ve yumurta akı kullanılıyor. Yapımı oldukça lezzetlidir. Vücuda kuvvet verici etkisi bulunur. Rivayete göre bir padişahın hastalanan kızının Deva-i Misk Helvası ile iyileşmiştir. Ayrıca Kırkpınar pehlivanlarının müsabakalardan önce bu helvadan tükettikleri söylenir.

Badem Helvası: Ezilmiş badem ve şekerin birlikte yoğrulması ile edilen yoğun lezzetli bir helvadır.

Met Helvası:Parmak helvası olarak da bilinir. Eskişehir’e özgü bir helvadır. Pişmaniye ile benzer tada sahiptir. Eskiden bir tür oyun olarak yenilen tarafın yapmak zorunda olduğu helvadır. 

Çam Fıstığı Helvası (Kozak Helvası): Çam fıstıklarının bal ile karıştırılıp kaynatılması ile elde edilen adı pek duyulmamış bir helvadır. Osmanlıdan günümüze ulaşan ender tatlardan birisidir. Halen İzmir ilimizde yapımı devam etmektedir.

Koz Helva: Giresun’a özgü bir helva çeşididir. Çöven otu, şeker, limon suyu veya tuzu ve ceviz ile yapılmaktadır. Düğün helvası olarak da bilinir. 

Özbek Helvası: Un helvasına benzer malzemeler ile yapılıyor. Tek farkı şeker ve yağ önce kavruluyor. 

Beton Helva: Trabzon’da yakın zamanda ortaya çıkmış bir helvadır. Trabzonlu şekerleme ustası Mustafa ÖZBAK tarafından geliştirilmiştir. Tarifi halen kendisinde bir sır olarak saklıdır. Bu nedenle kendisine Gizli Tarif Ustası adı verilir. 

Cevizli Helva: Her açıdan kendine özgü bir lezzet. Ordu ilimize ait helvanın içerisinde meyan kökü, süt, limon tuzu, şeker ve ceviz bulunuyor. Perşembe helvası olarak patenti alınmış bir helvadır. Ayrıca aynı Ordu Kabataş’da diğer bir tür ceviz helvası bulunur.

Tırtıl Helvası (Reşadiye Helvası): Nişasta, şeker, yağ ve su ile yapılan bir helvadır.

Bal Helvası: Eskilerden günümüze kalma bir lezzet. Susam, bal, badem gibi malzemeler ana malzeme olarak kullanılıyor. 

Asude Helvası: Pekmez, un ve ceviz ile yapılan geleneksel bir helva çeşididir.

Gaziler Helvası: Antalya-Elmalı’ya özgü değişik lezzetli bir helvadır. Çam fıstığı, un, şeker, vanilya, limon gibi malzemeler ile yapılmaktadır.

Osmanlı Zamanına Ait Bazı Helva Çeşitleri

Ormanlı dönemine ait olan ve bilinen bazı helva çeşitleri; hakani, kafi, muşfike, bişemni, levzine, memuniye, güllabiye, ishakiye, ak helva, sabuni helva, yengen duymasın helvası, badem helvası, lamunya helvası, gaziler helvası, pirinç unu helvasıdır.